Het eerste debat

Het eerste Braziliaanse verkiezingsdebat is achter de rug en de hele dag kwamen er reacties. Analyses van bollebozen, politicologen en betweters over wie van de zeven kandidaten nu eigenlijk het beste uit het debat kwam.

Enkele uren voor het televisiedebat begon was er een peiling, de tweede in korte tijd die aangaf dat er wellicht een politieke storm op komst is. Een nieuwe speler, een buitenstaander, een aanstormende winnaar…

Marina Silva.

Opvolger

Zij is de kandidaat van de PSB, de Braziliaanse socialistische partij. Dat werd ze pas na de tragische dood van Eduardo Campos, eerder deze maand. Campos kwam om het leven bij een vliegtuigongeluk en Marina Silva volgde hem op als presidentskandidaat voor de verkiezingen in oktober.

Marina Silva groeide op in armoede, maar is inmiddels een van de bekendste politici van het land. Progressief in bijvoorbeeld milieuzaken, conservatief op andere punten, zoals abortus: Marina is evangelisch.

Onvrede

Het is haar moment: volgens de peilingen doet ze het erg goed bij de hoger opgeleide jongeren die vorig jaar massaal de straat opgingen, uit protest tegen zo’n beetje alles wat mis is in Brazilië. De grote groep Brazilianen die behoefte heeft aan verandering maar niet zo goed weet wie in staat zou zijn hun land grondig te hervormen, zouden Marina zien als een frisse buitenstaander, de kandidaat van verandering…

Een alternatief voor de twee partijen die de afgelopen jaren de dienst uitmaken in de Braziliaanse democratie: de linkse Arbeiderspartij PT van president Dilma en de rechtsere sociaaldemocraten, PSDB, van presidentskandidaat Aécio Neves.

Er is sinds de protesten van vorig jaar een gapend gat tussen die twee traditionele partijen, electoraal gesproken. Maar tot nu toe leek niemand dat potentieel aan stemmen naar zich toe te kunnen trekken. Maar, suggereren de peilingen en de kenners: Marina kan die zwevende Braziliaanse kiezer aan zich binden.

En dus was ik razend benieuwd hoe zij het eerste TV-debat zou doorstaan. Wat was haar aanpak, haar strategie? Hoe is zij eigenlijk als kandidaat? Hoe komt ze over?

Debat

Over de spelregels van het debat was van tevoren uitgebreid onderhandeld: meestal geen goed teken wat betreft amusementswaarde. Alle kandidaten deden mee: zeven mannen en vrouwen, waarvan er eigenlijk maar drie toe doen. Via ingewikkelde constructies moesten ze allemaal hun zegje kunnen doen, misschien was dat de reden waarom het debat van tien uur ’ s avonds tot half twee s’ nachts moest duren.

De te kloppen kandidaat is de zittende president: Dilma, niet bepaald een charismatische vrouw. Toch staat ze in alle peilingen nog vooraan.

Haar voornaamste rivaal was Aécio Neves, een ervaren politicus met ideeën waar veel zakenmannen warm van worden. Maar sinds het vliegtuigongeluk van Eduardo Campos zit Marina Aecio op de hielen. Sterker nog: in de peilingen wint ze het van hem.

Aanpak

Marina moest tijdens het debat vooral niet teveel zeggen. Ze is de buitenstaander en trekt een bonte stoet ontevredenen. Een verkeerd woord kan zo mensen van zich vervreemden. Dus: niet teveel concrete plannen, vaak ‘verandering’ uitstralen en zichzelf verkopen als ‘de derde weg’, het alternatief voor de polarisatie tussen de twee traditionele grote partijen.

Dat is haar gelukt. Ze was wat mij betreft opvallend vaag. Algemeenheden die duidelijk bedacht waren door het campagneteam, die heb ik gehoord. Dat je van je fouten moet leren, bijvoorbeeld. Of dat Dilma teveel een manager is en geen strategische visie heeft. Zelden een omstreden thema of plan.

Ook kreeg ze veel aandacht van de andere kandidaten, ze was relatief vaak aan het woord. En ze verdeelde haar kritiek tussen de PT en de PSDB maar gaf hier en daar ook toe dat beiden sommige dingen goed deden: de tussenweg.

Maar ze lachte niet één keer.

Streng

Met het haar strak in een knotje en een leesbril op de neus kwam de tengere Marina op mij over als een strenge schooljuf. Als ze charisma heeft, kon ik het nu nog niet ontdekken. Mijn Portugees is uiteraard niet zo goed als dat van de Braziliaanse kijker, maar ik vraag me af of ze thuis alles begrepen wat Marina zei. Terwijl Dilma en Aecio de huiskamer direct aanspraken, heb ik Marina dat slechts een enkele keer indirect horen doen.

Aecio had het zwaar, zoals te verwachten viel. Ondanks zijn zelfvertrouwen, pretoogjes en mooie pak, slaagde hij er wat mij betreft niet in om Marina af te schilderen als een incapabele amateur. En de kritiek op Dilma was allesbehalve origineel.

Winnaar

Dilma daarentegen verraste mij. Zij staat niet bekend als een soepele campaigner, en echt indrukwekkend zal het ook niet meer worden. Maar ze straalde kalmte uit en zekerheid, ze schudde de een na de andere cijferreeks uit de mouw en wist zonder al teveel moeite elke kritische vraag te pareren met een opsomming van behaalde successen. Daar stond een vrouw met autoriteit en kennis van zaken.

Wat mij betreft was Dilma dan ook de winnaar van dit eerste debat. Marina kwam op mij niet over als een groot campagnevoerder. Zou de gemiddelde Braziliaan haar na een paar van dit soort debatten nog steeds zien als een aantrekkelijk alternatief? Mis ik iets?

Veel zal het niet hebben uitgemaakt, dit eerste televisiedebat. Want kijkers: die waren er nauwelijks. Nooit eerder had een presidentieel debat zulke lage kijkcijfers…